Zäherlenmek näme?

Zäherlenmek, bedene zäherli maddany ýa-da adatça zäherli däl maddany köp mukdarda iýmek arkaly bedeniň bir ýa-da birnäçe işiniň bozulmagy hökmünde kesgitlenip bilner. Zäherlenmek adamyň ýaşyna, fiziki aýratynlyklaryna, zäherli maddanyň görnüşine, bedene kabul edilişine we dozasyna görä tapawutlanýar. Zäherlenmeleriň 60% -i 5 ýaşa çenli çagalarda we 90% -i öý şertlerinde ýüze çykýar. Zäherlenmä sebäp bolýan faktorlaryň başynda zaýalanan iýmitler, käbir derman serişdeleri, alkogol we kömelekler bar. Ýöne, zäherlenme dem alyş ýa-da deriniň üsti bilen hem bolup biler. Zäherlenmäniň sebäbine baglylykda adamda ýüze çykýan alamatlar tapawutlanýar. Edil şonuň ýaly-da, bejerginiň görnüşi sebäp ediji serişdäniň tapylmagyna baglylykda üýtgeýär. Adamyň dürli sebäplere görä zäherlenendigi görlende, ilki bilen zäherlenmä sebäp bolan zäherli maddany näsagdan aýyrmaly we ilkinji kömegi bermek üçin hassahana ugradylmaly.

Zäherlenmä sebäp bolýan faktorlar haýsylar?

Zäherlenmä sebäp bolan faktorlara baglylykda adamda köp dürli alamatlar bolup biler. Zäherlenmäniň käbir görnüşleri ölüme sebäp bolup biler. Şol sebäpli zäherlenmä sebäp bolýan serişdäni kesgitlemek gaty möhümdir. Zäherlenme üç dürli usulda ýüze çykýar.

Iýmit arkaly zäherlenmek

Agyz boşlugy tarapyndan alnan zäherli maddalar sebäpli döreýän zäherlenme, dünýäde iň ýaýran zäherlenme görnüşidir. Zaýalanan iýmitler, zäherli kömelekler, spirtli içgileri aşa köp ulanmak, köp mukdarda derman serişdeleri ulanmak we arassalaýyş önümleri ýaly himiki serişdeleri bilgeşleýin ýa-da bilgeşleýin däl görnüşinde ulanmak zäherlenmäniň esasy sebäplerinden biridir. Iýmitden zäherlenmek alamatlary zäherlenmä sebäp bolan faktor boýunça tapawutlanýar.

Iýmit zäherlenmesi: Bu esasan bakteriýalara ýa-da toksinlere sezewar bolan iýmitleri ýa-da içgileri içmekden döreýär. Iýmitden zäherlenmek iň ýygydyr; Kampilobater (Campylobacter) diýilýän bakteriýalar sebäpli gowy bişirilmedik etde, balykda, pasterizasiýa edilmedik süýtde we arassalanmadyk suwda ýüze çykýar. Iň köp ýaýran ikinji sebäp, salmonella diýilýän bakteriýalardyr. Bu bakteriýalar çig ýumurtgalarda, çig etde, pasterizasiýa edilmedik süýtde we towuklarda bolýar. Iýmit bilen zäherlenmä sebäp bolýan beýleki faktorlaryň arasynda E. coli (Escherichia coli, coli bacillus), clostridium botulinium, listeria, shigella we clostridia atly bakteriýalar bar. Iýmit zäherlenmesinde ýürek bulanma, gusmak, çişme duýgusy, içgeçme we garyn agyrylary ýaly alamatlar köplenç ýüze çykýar.

Himiki maddalaryň ýuwdulmagy: Himiki maddalaryň ýuwdulmagy sebäpli zäherlenmek bilgeşleýin ýa-da bilmän bolup biler. Bilgeşleýin däl zäherlenme köplenç himiki maddalar öňünden iýmitleri öz içine alýan önümleriň gutusyna ýerleşdirilende ýüze çykýar. Agardyjy, hlor ýaly himiki maddalaryň agyzdan kabul edilmegi diýseň howply. Üçünji derejeli ezofagusyň ýanmagyna sebäp bolup bilýän bu ýagdaýda, önümiň şol bir ýoldan geçmek bilen ýetirilen zyýany artdyrmazlygy üçin adam hiç wagt gusdurulmaly däldir. Suw, süýt, aýran we ş.m. Içgiler berilmeli däldir. Näsagy gysga wagtda koma ýagdaýynda goýmaly, üsti örtülmeli we tiz kömek çagyrylmalydyr. Bu ýürek bulanma, içgeçme we aşgazanda we bokurdakda ýanma duýgusy ýaly häsiýetler bilen häsiýetlendirilýär.

Derman arkaly zäherlenmek: Ölüme sebäp bolup biljek derejede möhüm problemalara sebäp bolup biljek derman zäherlenmesi, tötänleýin derman serişdelerini aşa köp ýuwdanda ýa-da bilgeşleýin derman serişdesini kabul edilende ýüze çykyp bilýär. Zäherlenmäniň bu görnüşinde, ir ýüze çykarylsa we çalt kömek edilende täsirleriñ öňüni alyp bolýan hassany tiz kömek gelýänçä koma ýagdaýynda saklamaly. Derman serişdelerinden zäherlenmäniň alamatlaryny ýürek bulanma, gusmak, sarsgynlar, damar çekme görnüşindäki agrylar, garyn agyrylary, dem alşyň çaltlaşmagy, ýürek urşunyň ýokarlanmagy, uky ýagdaýy, huşsuzlyk we huşuň ýitmegi ýaly görmek bolýar.

Dem alyş ýollary arkaly zäherlenmek.

Zäherli maddalardan dem almak arkaly ýüze çykýan bu ýagdaý, zäherlenmeleriň iň köp ýaýran ikinji görnüşidir. Zäherli maddalaryň dem alyş arkaly bedene girmeginden döreýän dem alyş zäherlenmeleri, esasan karbonmonoksit gazy arkaly dem alnanda ýüze çykýar. Köplenç kelle agyry, ýürek bulanma, ýadawlyk, dem gysmak, ýürek bulanmagy ýaly alamatlar ýüze çykýar. Şeýle ýagdaýlarda adam çalt arassa howa alyp bilýän gurşawa äkidilmelidir we gaz gurşawynda ähli penjireleri we gapylary açyp, howa çalşylmalydyr. Näsag huşsuz bolsa, tiz kömek koma ýagdaýynda çagyrylmalydyr. Dem alyş ýollaryndan zäherlenmä sebäp bolýan başga bir faktor, başga bir himiýa bilen garylan agartma ýaly himiki serişdeleri ulanmakdyr. Gözleriň ýanmagy, deriniň gyjyndyrylmagy, gyzarmagy, ýürek bulanmagy, gusmak, dem alyş kynçylyklary, baş aýlanmagy, içgeçme we döş agyrylary iň köp ýaýran alamatlaryň biridir. Şeýle ýagdaýlarda adam daşky gurşawdan çalt aýrylmaly, gusulmaly däl we tiz saglyk edarasyna äkidilmeli.

Deriden zäherlenmek.

Zäherli maddalar deri bilen gatnaşyga girende ýüze çykýan zäherlenmäniň bu görnüşi, esasan, mör-möjekleriň dişlemegi, derman sanjymlary, saç boýagynyň derä degmegi we zäherli himiki maddalaryñ deri arkaly siňmegi bilen ýüze çykýar. Deriden zäherlenmekde, alamat esasan gyzarmak, çişmek, ýanyk we duýgurlygyň ýitmegi bilen häsiýetlendirilýär. Ýüze çykarylan zäherli maddanyň görnüşine baglylykda duýgusyzlyk tutuş agzalara ýa-da tutuş bedene ýaýrap biler. Şeýle ýagdaýlarda eller zäherli madda bilen gatnaşyga giren bolsa, olary çalt ýuwmaly we hapalanan eşikleri aýyrmaly. Zäherlenmä sezewar bolan beden meýdany köp suw bilen ýuwulmaly we iň ýakyn gyssagly kömek otagy bilen maslahatlaşmaly.