11.07.2022
Çilim çekmegiň täsirini birnäçe ýyldan soň agtyklaryňyzda görmek bolýar
Geň galdyryjy bir barlag, kämillik ýaşyna ýetmänkä çilim çeken oglanlaryň agtyklarynyň birnäçe onýyllykdan soň ýaş aýallar bolanda bedeninde artykmaç ýagyň bolmagy ähtimaldygyny ýüze çykardy.
Alymlaryň "dört nesilde daşky gurşawa täsir etmeginiň milletara täsirleriniň ilkinji subutnamalarynyň biri" diýilýän tapyndy, ata-babalaryň temmäki tüssesi ýaly zatlara täsir etmeginiň tutuş nesilde kesgitlenmedik bolup biljekdigini görkezýär.
Angliýanyň Bristol uniwersitetinden epidemiolog Goldan Golding: "Bu gatnaşyklar beýleki maglumatlar bazalarynda tassyklansa, degişli maglumatlary öwrenip, möhüm milletara gatnaşyklaryň gelip çykyşyny açyp başlajak adam gözlegleriniň biri bolar" -diýdi.
2014-nji ýylda Golding we beýleki gözlegçiler, 1990-njy ýyllaryň başynda başlanan we şol döwürde Golding tarapyndan geçirilen göwreli aýallaryň we olaryň maşgalalarynyň synlaýyş gözleginde ene-atalaryň we çagalaryň uzak möhletleýin okuwyny (90-njy ýyllaryň çagalary öwreniş) gözden geçirdiler. alnan maglumatlara baha berdi.
Bu hadysa nesiller üçin dowam edýär
2014-nji ýylda geçirilen “90-njy ýyllaryň çagalary” gözleginde alnan gözleg maglumatlarynyň seljermesi, 11 ýaşyna çenli çilim çekip başlan atalaryň ogullarynyň ortaça aýlawynyň, bedeniň umumy ýagynyň we bedeniniň massasynyň has ýokarydygyny ýüze çykardy. ýetginjeklik döwründe indeks (BMI).
Golding we onuň awtordaşlary munuň haýwanlaryň modelleri bilen geçirilen gözlegleriň netijesinde ata-babalaryň täsiriniň täsiri barada bar bolan subutnamalaryň köpüsiniň kömegi bilen adam nesillerinden miras galan genetiki däl, ýöne milletara ýagdaýyň seýrek bir mysalydygyny ýazdylar.
Häzirki wagtda “90-njy ýyllaryň çagalary” maglumatlar toplumyna has jikme-jik seredip, bu hadysanyň diňe bir kakadan ogluna däl, eýsem atasyndan agtygyna çenli nesillere degişlidigini görüp bileris; atasyndan-agtygyna-da geçirendigini görkezýär.
Ene-atalaryň atalarynyň kämillik ýaşyna ýetmänkä çilim çekip başlasalar, agtyklary däl-de, agtyklary 17 we 24 ýaşlarynda bedeninde aşa köp ýagyň bardygyny goşýarlar.
Gözlegçiler dört nesliň arasynda nesil yzarlaýyş täsirini subut etmek bilen, şuňa meňzeş täsiri 13 ýaşa ýetmedikleriň arasynda yzygiderli çilim çekmese-de görüp boljakdygyny aýdýarlar.
Geçirilen gözlegler, ilkinji nobatda kross-nesil effektlerini öňe sürýär
"Çaganyň kämillik ýaşyna ýetmänkä käbir maddalara duçar bolmagy indiki nesillere-de täsir edip biler" -diýip, Golding bu tapyndylaryň esasy netijeleriniň biri, adamyň saglygynyň häzirki ýagdaýyna we görünmeýän görnüşde nähili emele gelip biljekdigine düşünmegimizdir.
"Çagalaryň aşa semremeginiň sebäpleriniň biri, häzirki iýmitlenişine we maşklaryna däl-de, ata-babalarynyň durmuşy ýa-da köp ýyllaryň dowamynda baglanyşykly faktorlaryň dowamlylygy bilen baglanyşykly bolup biler" -diýýär.
Topar, bu ýerde bolup geçýän zatlara düşünmek üçin bu hadysa barada has köp gözleg gerek boljakdygyny aýdýar we gatnaşyjylaryň ene-atalarynyň we ene-atalarynyň çagalygy we ýagdaýlary barada bilimleriň ýoklugyny boýun almak bilen bir hatarda, seljerişleriniň birnäçe çäklendirmeleriniň bardygyny tassyklaýar.
Şeýle-de bolsa, bu täsirleriň nähili ýüze çykýandygy entek belli däl bolsa-da, eseriniň milletara täsirler üçin ilkinji işidigini öňe sürýär.
Mundan başga-da, munuň temmäki tüssesine täsir etmeginden däl-de, diňe ikitaraplaýyn gatnaşykdan bolmagy mümkin. Gözlegçiler, bu barlagdan öň çilim çekýänleriň diňe birnäçe nesilden soň semizlige miras galan ähtimallygynyň bolup biljekdigini kabul edýärler.
Gözlegçiler: "Bellenen gatnaşyklaryň semizlik bilen baglanyşyklydygy hem bellärliklidir, ýöne semizligiň genetiki, epigenetiki we daşky gurşaw faktorlarynyň täsiri netijesinde ýüze çykýan çylşyrymly näsazlykdygy umumy kabul edilýär".
"Şeýle-de bolsa, görkezýän täsirlerimiziň ýüze çykýan mehanizmleri barada gipotezalar emele gelmezden ozal beýleki gözleglerden tassyklaýjy subutnamalary gözlemek möhümdir" -diýýärler.