Näme üçin aýallar erkeklerden has uzak ýaşaýarlar?  Tapawutlara näme sebäp bolýar?

 Dünýäniň ähli ýurtlarynda aýallar erkeklerden has uzak ýaşaýarlar.  Angliýada aýallar ortaça 4 ýyla çenli, Russiýada bolsa goşmaça 11 ýyl (dünýäde iň uzyn) ýaşaýarlar.

 Ömrüň dowamynda bu tapawutlaryň käbiri durmuş şertleri bilen baglanyşykly, ýöne genlerimizde has çuňňur kodlanan bir zadyň bardygy aýdyňdyr.

 Aýallaryň her öýjükde iki sany X hromosomy bar, erkeklerde bolsa bir X we bir Y hromosomy bar.

 Aýallarda, X hromosomasyndaky genleriň birinde kemçilik bar bolsa, olaryň ätiýaçlyk nusgasy bar.

 Erkekler, beýleki bir hromosomda kemçilikli gen bilen baglanyşykly bolmaly, bu kesel bolmak üçin uly töwekgelçilik döredýär.

 Tapawutlar haçan başlar?

  Öýjükleriň topuna öwrülen pursatyndan başlap erkekler aýallara garanyňda has ýygy bolýar, şonuň üçin erkek bäbekleriň ýatgysynda ölmek howpy 20 göterim bolýar.

 Beýleki tarapdan, London uniwersitet kolleji garry hünärmen Prof.  Deýwid Gemsiň pikiriçe, ýetginjeklikden soň erkeklerde ölüm derejesi ýokarlanýar.

 Bularyň käbiri erkekleriň has töwekgelçilikli hereketleri bilen baglanyşykly, ýöne gözlegler uzak möhletli meseleleriň testosteron gormonynyň bedeninde ýüze çykýan fiziki üýtgemeler sebäpli ýüze çykýandygyny görkezýär.

 XIX asyrdan öňki Koreýada 2012-nji ýylda geçirilen gözlegleriň netijesi, ýetginjeklikdäki testosteron köpelmezinden ozal kesilen çagalaryň deň-duşlaryndan 14 ýaşdan 19 ýaşa çenli uzak ýaşaýandygyny görkezýär.

 Erkekler aýallary yzarlarmy?

 Erkek we aýal hromosomlaryň arasyndaky tapawutlar öýjükleriň ýaşyna täsir edip biler

 Gormonal we genetiki taýdan baglanyşykly ömrüň tapawudy bilen, erkekleriň bu boşlugy doly doldurmagy ähtimal däl.  Theöne gowy habar, garramagymyzyň hemmesi öňünden kesgitlenmedi.

 Mysal üçin, ruslaryň jynslarynyň arasyndaky tapawut, içmek we çilim çekmek endikleri bilen baglanyşyklydyr öýdülýär.

 Medeniýetleriň üýtgäp biljekdigi sebäpli, iki jynsyň hem olara ideg edýän genetiki makiýaup bilen sagdyn durmuşda ýaşamagy mümkin.

 Şol bir wagtyň özünde, keseli bejermekde gazanan üstünliklerimiz bu boşlugy hasam ýapmaga kömek edýän ýaly.