03.06.2022
Körçege (Appandist)
![Körçege (Appandist)]()
Adam bedeninde henizem syryny saklaýan sebitleriň biri bolan goşundy garyn boşlugynyň aşaky sag böleginde ýerleşýär. Inçe içegäniň gutarýan sebitinde ýerleşýär, uly içege başlaýar we halk arasynda körçege diýilýär.
Gurçuk görnüşindäki içegäniň uzalmagy bolan goşundy, her adamda dürli uzynlyklara eýe bolsa-da, ortaça 10 santimetr uzynlykdyr. Gaty dar turba görnüşindäki lýumen diýilýän organyň içki bölegi çagalarda has uzyn bolýar. Lýumen ýaşy bilen ujundan düýbüne ýapylýar. Aşgazan-içege ulgamynyň bir bölegi hasaplanýan goşundy; Limfa, endokrin ýa-da ekzokrin ulgamlarynyň bir bölegi diýen pikirler bar. Aapyk gurşaw bolansoň, mikroorganizmleriň bu sebitde köpelmegi gaty aňsat.
•![]()
Bedenindäki funksiýasy entek kesgitlenmedik hem bolsa, goşundyny mäz bilen deňeşdirip bolar. Iýmit siňdiriş ulgamynyň başlangyç nokady bolan agz, mikroblaryň iň köp ýygnanýan sebitidir. Angina bedeni agzdaky mikroblardan goraýan garawul hökmünde çykyş edýär. Ýogyn içege mikroblara baý bir organdyr. Körçege ýaly, goşundy bedeni uly içegedäki mikroblardan goraýar. Goşundy böleginde ýüze çykýan çişme netijesinde appendisit diýlip atlandyrylýan oňaýsyzlyk ýüze çykýar. Gaty agyry bilen ýüze çykýan appendisit, bejerilmeli çynlakaý ýokançlykdyr. Lamokançly ýerdäki abses gan bilen garyşsa, bedende janyna howp abanýan surat ýüze çykýar. Adatça bakteriýalardan bolan goşundyny ýarylmazdan ozal aýyrmak gaty möhümdir.
Apendisit keseliniň alamatlary näme?
•
Goşundydaky islendik päsgelçilik bedende bakteriýalaryň köpelmegine sebäp bolýar. Blokirleme sebäpli basyş ýokarlanýar we gan damarlary gysylýar. Gysylan damarlar gan aýlanyşyna päsgel berip, gangrenany döredip biler. Gangren sebäpli goşundy ýarylsa, ýogyn içegäniň tabagy garny dolduryp biler. Infecsia goşundy syzsa, abses emele getirýär. Apendisitiň umumy alamatlary:
•![]()
El bilen basylanda garnyň aşaky sag böleginde ýumşaklyk, ýiti agyry pyçagyň pyçaklanmagy we adamy iki gezek egilmek ýaly duýulýar, wagtyň geçmegi bilen agyrynyň güýçliligi ýokarlanýar
Bulam-bujarlyk we gusmak
Agzyň we diliň gury bolmagy, işdäňi ýitirmek
Göwräniň töwereginde gödek agyry
Iýmit siňdiriş, iç gatama ýa-da içgeçme
Feverokary gyzzyrma
Çalt ýürek urmagy
Kömürturşy gaz çykaryp bilmezlik, oturgyçda oturup bilmezlik we agyry
•![]()
Göwreli aýallarda appendisit keseli gapdal ýa-da yzky sebitde bolýar. Göwreli aýallarda appendisit keselini anyklamak kyn bolup biler, sebäbi ýürek bulanma, gusmak we işdäň ýitmegi ýaly appendisit keseliniň alamatlary göwreliligiň adaty alamatlarydyr.
Apendisit keseliniň sebäpleri näme?
•![]()
Nar tohumy we limon tohumy ýaly iýmit galyndylarynyň aşgazanda doly siňdirilip bilinmeýän kiçijik içegeden ýogyn içege geçip barýarka goşundylara gaçmagy.
Iýmit siňdiriş ulgamynyň çişmegi we garnyň urmagy netijesinde goşundynyň päsgelçiligi sebäpli goşundynyň agzyndaky limfa düwünlerinde çişmek.
•![]()
Hronlar, ýaralar we ülser kolit keseli
çişler
Içege gurçuklary, gurçuklar we parazitler
Genetiki çökgünlik
Bakterial ýokançlyklar, içege ýokançlyklary
Wiruslar, kömelekler we beýleki mikroorganizmler goşundy dokumasyna zeper ýetirip, çişmä sebäp bolup biler.
Apendisit nädip bejerilýär?
•![]()
Apendisit keselini anyklamak üçin lukman tarapyndan fiziki barlag geçirilýär. ![]()
Garyn boşlugynda näziklik we agyry bar bolsa, bakteriýa ýokançlygynyň bardygyny ýa-da ýokdugyny bilmek üçin gan sanamak barlagy soralyp bilner. Apendisit keselini gönüden-göni kesgitläp biljek anyk gan barlagy ýok. Keseli bejermek adamdan adama üýtgäp biler, ýöne adatça operasiýa bilen bejerilýär. Operasiýanyň görnüşi näsagyň ýagdaýyna görä üýtgeýär. Goşundy meýdanyndaky abses ýarylmasa ýa-da ýarylmasa, antibiotik bejergisi ilkinji nobatda lukman tarapyndan amala aşyrylýar. Soňra, organdaky abses deriden geçýän turbanyň kömegi bilen akdyrylýar we bu amaldan soň zerur bolsa goşundy aýrylyp bilner. Goşundyda ýarylma ýa-da syzma bar bolsa, gyssagly operasiýa edilmeli. Apendektomiýa diýilýän goşundynyň aýrylmagy açyk operasiýa ýa-da laparoskopiki operasiýa görnüşinde bolup biler. Örän seýrek ýagdaýlarda appendisit operasiýa bolmazdan bejerilip bilner.
