WİTAMİNLER - biohimiki, biofiziki prosesleriň geçmegini üpjün edýän, beden üçin gerekligi örän ýokary bolan himiki organiki birleşmelerdir. Olar organizme iýmitiň üsti bilen gelmeli.
Terjimesi ( Latyndan “wita” – ömür, ýaşaýyş)

Witaminler ereýjiligi boýunça iki topara bölünýär:

1) Suwda ereýänler, olara B toparyň, C, P we beýleki witaminleri degişli;

2) Ýagda ereýänler, olara A, D, E, K, F witaminleri
degişli.

Organizmiň witaminler bilen üpjün edilmeginiň derejesine
görä-de üç ýagdaýlary bolýar:

1) Awitaminoz – haýsydyr bir witaminiň köp wagtlaýyn ýetmezçiligi;

2) Gipowitaminoz – witaminiň bölekleýin ýetmezçiligi;

3) Giperwitaminoz – haýsydyr bir witaminiň aşa köp mukdarda organizmde bolmagy;

Suwda ereýän witaminler topary.
Olaryň umumy häsiýeti - suwda gowy ereýänligi. Bulara: B, C, P toparlaryň witaminleri girýär.
B topar:

B1 - antinewrit tiamin. Aşgazanyň, ýüregiň işine, madda çalşyga täsir edýär.
AWİTOMİNOZY (ýetmezćilik edende)- beri - beri ýa-da polinewrit keseli döräp bilýär. Onuň esasy alamatlary: işdän kesilýär, organizmiň umumy gowşaklygy, aýaklarda gowşaklyk, demiň gysmagy, ýüregiň çalt urmagy.
Çeşmesi: nohut, noýba, mäş, merjimek,soýa we ş. m. Ösümlikler hem-de et, balyk we süýt
önümleri.
Günlük möçber: 0,6 mg.

B2 - riboflawin. Görüş organyny güýçlendirýär, biologik okislenmä gatnaşýar.
AWİTOMİNOZY- konýuktiwit keseli, görüş ukybynyň
bozulmagy, azganlylygy, ýüzüň, gulaklaryň, göwüsleriň
derisiniň zaýalanmagy bolup geçýär.
ÇEŞMESİ: et-süýt önümler çörek, gök önümler.
Günlük möçber: 2mg.

B3 - antipellagriki, nikotinamid, PP, nikotin kislotasy, niasin. İýmit siňdirişe gatnaşýar.
AWİTOMİNOZY: pellagra keseli (psihiki bozukluğa çenli eltip bilýär), deriniň ýüzüniň agarmagy, dermatit keseli.
ÇEŞMESİ: dury piwo drožylar we galla
önümleri.
Günlük möçber: 6,5 mg.

B5 - pantetin kislotasy. Mäzleriň, nerw sistemanyň, işine gatnaşýar. Ýetmezçilik edende horlanmak, gorujilik peselmek, Daban gyzmak, ýaly alamatlar yüze çykýar. Ýumurtgada, çowdary(gara çörekde), maýa kömelekde saklanýar. Günlük norma: 4-5 mg.

B6 – antidermatiki, piridoksin.
AWİTOMİNOZY: stomatid keseli, eritrositleriň mukdarynyň azalmagy ýüze çykyp bilýär. Horlanmaga sebäp bolp bilyä, sebäbi ol biologik işjeň katalizatorlarň 50den gowragynyň duzumine girýär.
ÇEŞMESİ: bagyr, et, balyk, miweler, süyt önümler.
Günlük möçber:2mg.

B7 - biotin ýada aş witamini. Ýetmezçilik edende dermatid, gepertomiýa, anemiya, konýuktiwit keselleri.
Peýnir, ýumurtga, et önümleri.

B9 – foliý kislatasy. Gan emele getirme işine, aminokis-ň işine gatnaşýar. Bagyr böwrek, petruşka, ysmanak we ş.m önümlerde bolýar.
Ýetmezçilik edende anemiya, iç gatama, ýaly keseller yüze çykyp, boy ösüşine tasirni ýetirip biler.

B12 – antianemiya, kobalamin.
AWİTOMİNOZY: azganlylyk (anemiya) we iýmit siňdiriş, nerw, ýürek-damar sistemalaryň bozulmagy ýüze çykýar. B12 witamini – aşgazanda sintezirlenýär.
ÇEŞMESİ: balyk, towuk eti, sygyr bagry we böwregi.
Günlük möçber: 2,25 mkg.

B15 – pangomowyý kislota. Nuklein kis-ň sintezine, okisnlenme proseslerne gatnaşýar. Ösümlikleriň tohumlarynda, bagyrda, tüwide duş gelýär. Gündelik norma: 2 mkg.

Witamin C – askorbin kislotasy, antiskorbutiki (antisingotiki). Güýçli antioksidant (çiş kesellerne garşy), kollegeniň emele gelmegine gatnaşýar. Adatça haýwan önümlerinde C witamin duş gelenok. Ösümlik, gök önümlerde saklanýar.
AWİTOMİNOZY: singa keseli (dişiň ýarawsyzlygy), gan damarlarynyň portlygy
(döwlegenligi), organizmiň umumy gowşaklygy, işdäniň peselmegi, ösüşiň haýallamagy.
Çeşmesi: ösümlikleriň miweleri, ýapraklary we kökleri.
Günlük norma: 70-120 mg.

Maglumatlarň çeşmesi: Ahmetýarowa G, Biohimiýa, goşmaça depderler;)