Pier Cüre hakynda gysgaca maglumat

1859 nji ýylyň 15 nji Maýynda Fransiýada dünýä indi
Pýer 14 ýaşyndaka, matematika ugrundaky hyjuwyny we zehinini görkezipdi. Uniwersitet okuwyny 16 ýaşynda başlady we 18 ýaşynda Amerikan magistr derejesine deň boldy. Moneyöne pul ýetmezçiligi doktorlyk okuwyndan belli bir gijä galmagyna sebäp boldy. Gowy aýlyk alýan laboratoriýa kömekçisi boldy.

Ilkinji möhüm ylym hyzmatdaşlygy uly dogany quesak bilen boldy. Pýer we quesak 24 ýaşyndaka, doganlar piezoelektrik täsirini tapdylar (grek dilinden "basmak"). “Curie Brothers” gaty kristallara basyş ulanylanda, kristallardan elektrik energiýasynyň öndürilýändigini anyklady. Şol bir kristallar gysylanda, elektrik meýdanynyň bolmagy iki taraplaýyn bolýar. Iki adatdan daşary hadysanyň arasyndaky baglanyşygyň hakykatyna düşünmek Piýere fizikanyň kanunlaryndan simmetriýanyň esasy orny barada öňdebaryjy bilimleri ösdürmäge kömek etdi.

Inceri gelende aýtsak, doganlar öz oýlap tapyşlaryny piezoelektrik, kwars elektrometri (gowşak toky ölçemek) bilen derrew amaly ulanmaga goýýarlar. 20 ýyl töweregi wagt geçensoň, enjam Mari Cuire başlangyç gözleginde kömek etdi. Açylandan soňky asyrda pizzoelektrik; mikrofonlar, kwars sagatlary we elektron elementleri netijeli ulanyldy.

1895-nji ýylyň 26-njy iýulynda Mari Kuire öýlenen Piere Kýuri; 1897-nji we 1904-nji ýyllarda bu nikadan iki gyzy bardy. 1904-nji ýylda Sorbonna professory boldy we şol ýyl Fransiýanyň Ylymlar akademiýasyna saýlandy. Laboratoriýada köp işlemek netijesinde aşa köp radiasiýa sezewar bolan Piere Kýuri 1906-njy ýylyň 19-njy aprelinde ýol hadysasynda aradan çykdy. Ilki ejesiniň gapdalyndaky Skaoda jaýlanan Piere Kýuri gubury, soňra meşhur fransuzlaryň jaýlanan ýeri bolan 1995-nji ýylda Pari Parisdäki Panteon gonamçylygyna geçirildi.

Maria Cüre hakynda gysgaca maglumat

1867-nji ýylda Polşanyň Warşawa şäherinde intellektual maşgalada dünýä indi. Ejesini we aýal doganlaryndan birini gaty ir ýitirdi. Mariýanyň çagalygy ýadyňa düşdi we 16 ýaşynda orta mekdebi altyn medal bilen gutardy. Mekdepde okaýarka, garyndaşynyň himiýa laboratoriýasynda kömekçi bolup işleýärdi. Kakasy nädogry ýere maýa goýan puluny ýitirdi, şonuň üçin Mariýa mugallym bolup işlemeli boldy. Gazanan girdejisi bilen, aýal dogany Broniýa Pari Parisde lukmançylyk öwrenmäge kömek edip bildi, munuň deregine Broniýa okamaga kömek ederdi. Şol döwürde Polşa Russiýa imperiýasynyň bir bölegidi we aýallaryň ýokary bilim almak mümkinçiligi çäklidi. Şol döwürde Polşa Russiýa imperiýasyny basyp alansoň, Mariýa Sklodowska watanyň azatlygy ugrunda işleýän polýak milletçileriniň guramasyna gatnaşdy.

Mariýa ýokary bilim almak isledi. Muňa garamazdan, maşgalanyň puluny alyp bilmeýändigi sebäpli, aýal dogany bilen gyzykly şertnama baglaşdylar. Şeýle şertde, aýal doganyna lukmançylyk bilimini almaga, soň bolsa aýal dogany Mariýa uniwersitetine girmäge kömek etmek üçin bäş ýyl şepagat uýasy bolup işleýär. Bu wada 1891-nji ýylda, 24 ýaşynda uly gyz doganynyň kömegi bilen Mariýa Pari Parise gidip, Sorbonna (Pari Paris uniwersiteti) fizika we himiýa derslerini öwrenip başlanda ýerine ýetirildi. Giç işledi we çörek, ýag we çaý diýen ýaly iýdi. Mariýa 1893-nji ýylda fizika synagynda birinji, 1894-nji ýylda matematika synagynda ikinji ýeri eýeledi. Şol ýylyň ýazynda Pýer Kýuri bilen tanyşdy.

1895-nji ýylda olaryň durmuş gurmagy dünýä derejesindäki hyzmatdaşlygyň düýbüni tutdy. 1896-njy ýylda Genri Bekerel daşarky ýagtylyk çeşmesiz (gün ýa-da emeli yşyk) uran duzlarynyň radiasiýasyny tötänleýin tapdy. Bu fizikler üçin hakyky garaşylmadyk zatdy. Soňra Mariýa Bekereliň açyşyny "radioaktiwlik" diýip atlandyrdy. Fizikler we himikler goşmaça sorag bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar: Bu emläk diňe urana we onuň duzlaryna degişlimi ýa-da başga elementlerde-de barmy? Hut şu soragyň töwereginde Mariýa Kýuri we adamsy Pýer Kýuri beýleki elementlerde uranda radioaktiwligiň bardygyny barlamak kararyna geldiler we tori-de radioaktiwligiň bardygyny anykladylar.

Ünsüni minerallara öwürdi we uran magdany ony gyzyklandyrdy. Uran magdany, radioaktiwligi arassa uranyňkydan has ýokary mineral, muny diňe magdanda ownuk, ýöne gaty näbelli bir maddanyň bolmagy bilen düşündirip bolar. Pýer Kýuri täze elementleriň, poloniniň we radiumyň tapylmagyna sebäp bolan bu meseläni çözmek üçin Mariýanyň gözlegine goşuldy. Mariýa Kýuri we Pýer Kýuri urany we tori magdanlaryny yzygiderli öwrenmekde iki sany täze elementi - radium we poloniýany tapdylar. I element II elementden has ýagty bolany üçin, oňa radium diýilýär. M.Kuri başga bir element, watanynyň hormatyna polonium diýip atlandyrdy. Ondan soňky ýyllarda Pýer we Mari Kýuri bu elementleri madda almak üçin synaglaryny dowam etdirdiler. Netijede, 7 tonna çenli uran magdany ulanylandan soň 0,1 gram radium almak mümkin boldy. Polonium elementi radiumyň dargamagy sebäpli alynyp bilinmedi.

Pýer Kýuri esasan täze radiasiýany fiziki taýdan öwrenmäge bagyşlan bolsa, Mariýa Kýuri arassa metal radiumy gözledi. Ol muny Pýer Kýuri okuwçylarynyň biri himiýaçy Andre-Luis Debiriň kömegi bilen gazandy. Bu gözlegiň netijelerine görä, Mariýa Ylymlaryň doktory diýen ada eýe bolup, 1903-nji ýylda Mariýa we Pýer Bekerel bilen bilelikde radioaktiwligi tapandygy we "gözlegde çalşyp bolmajak bilelikdäki tagallalary" üçin Fizika boýunça Nobel baýragy berildi. radiasiýa hadysalarydyr. "

1897-nji we 1904-nji ýyllarda gyzlaryň Iren we Iwiniň dünýä inmegi Mariýanyň ylmy işini togtatmady. 1900-nji ýylda, Fransiýanyň Sewres şäherindäki gyzlar üçin “Normale Supérieure” -iň fizika mugallymy wezipesine bellendi we eksperimental görkezişleriň esasynda okatmagyň usulyny döretdi. M.Kuri uran magdanlaryny işlemek we derňemek üçin nusgawy usuly döretdi. Bu synaglaryň hemmesiniň netijesinde Mariýa Kýuri 1903-nji ýylda Sorbonna uniwersitetinde "Radioaktiw maddalary öwrenmek" atly doktorlyk dissertasiýasyny gorady. 1904-nji ýylyň dekabrynda Pýer Kýuri tarapyndan ýolbaşçylyk edilýän laboratoriýanyň baş kömekçisi wezipesine bellendi.

1906-njy ýylda Pýer Kýuri awtoulag heläkçiliginde aradan çykdy. Şeýle-de bolsa, Mariýa Kýuri pensiýasyndan ýüz öwürdi. Adamsynyň duýdansyz ölümi Mariýa Kýuri üçin agyr zarba boldy, ýöne bu hem karýerasyndaky öwrülişik pursaty boldy: şondan soň ähli güýjüni diňe Pýer Kýuri bilen başlan ylmy işlerini tamamlamaga sarp etdi. 1906-njy ýylyň 13-nji maýynda adamsy ölenden soň boş professorlyk wezipesine bellendi we şeýlelik bilen Sobon uniwersitetinde mugallymçylyk eden ýylynda zenan professor boldy. Indiki synaglarynda metal görnüşinde radium almakdy. Fizik bu netijäni 1910-njy ýylda Henri Debirn bilen bilelikde gazandy. Şeýle hem, halkara agram we ölçeg býurosyna radioaktiw maddalaryň ilkinji standartyny döreden we tabşyran alym hökmünde tanalýar. Mariýa Kýuriniň ýene bir esasy üstünligi himiýa. "Himiýany ösdürmekde bahasyna ýetip bolmajak işi: radium we polonium elementleriniň tapylmagy, arassa radiumyň bölünmegi we bu ajaýyp elementiň tebigatyny öwrenmek" üçin 1911-nji ýylda himiýa boýunça Nobel baýragy bilen sylaglandy. Şeýlelik bilen, ylym taryhynda iki gezek Nobel baýragyny alan ilkinji adam boldy.

Birinji jahan urşy döwründe Mariýa Kýuri gyzy Ireniň kömegi bilen özüni “kiçijik bejergi” diýlip atlandyrylýan we ýaralanan esgerleri bejermek üçin ulanylýan rentgen enjamyny ösdürmäge bagyş etdi. Uruş döwründe harby hirurglara radiologiýany ulanmagy öwretdi. Soňra bu gözlegiň netijelerini "Radiologiýa we söweş" atly kitabynda neşir etdi.

1918-nji ýylda Ireni öz içine alýan Radium instituty ýadro fizikasynyň we himiýanyň merkezine öwrüldi. Mariýa Kýuri institutda düýpli gözleg we radioaktiwligi lukmançylyk taýdan ulanmak bölüminiň müdiri wezipesine bellendi. Mariýa Kýuri, şöhratynyň iň ýokary derejesine ýeteninde, 1922-nji ýyldan bäri Medisina akademiýasynyň agzasy hökmünde radioaktiw maddalary we olaryň lukmançylyk ulanylyşyny öwrenýär.

1921-nji ýylda Mariýa Kýuri we gyzlary radiumy öwrenmek üçin ABŞ-a gitdiler. Ol ýerdäki aýallar kompaniýa mynasybetli oňa bir gram radium berdiler. Mariýa Belgiýada, Braziliýada, Ispaniýada we Çehoslowakiýada (häzirki Çehiýa we Slowakiýa) hem leksiýa okady. Mundan başga-da, Pari Parisde Kýuri fondunyň döredilmegini we aýal dogany Broniýanyň re 193issýorlyk edýän 1932-nji ýylda Warşawada Radium institutynyň açylyşyny görmek bagtyna eýe boldy.

1923-nji ýylda Pýer Kýuri terjimehalyny ýazyp, ony kitap görnüşinde neşir etdi. Şeýle hem, bu ýyllarda täze garaşsyz watanyna baryp gördi we ol ýerdäki ýaş hünärmenlere kömek etdi.

Mariýa Kýuri Nobel baýragyndan başga-da, Fransuz Ylymlar akademiýasynyň Bertelo medaly, London Korollyk jemgyýetiniň Devi medaly we Franklin institutynyň Elliot Kresson medaly bilen sylaglandy. 85 dürli ylmy jemgyýetiň agzasydy we 20 sany hormatly ylmy at bilen sylaglandy. Pari Paris radium institutynda 1,5 gramlyk radium ätiýaçlygy 1930-njy ýyllarda geçirilen synaglara möhüm goşant goşdy. Bu eser, Sir Jeýms Çadigiň neýtronyň tapylmagyna we ilkinji nobatda 1934-nji ýylda Iren we Frederik Koliot-Kýuri
tarapyndan emeli radioaktiwligiň tapylmagyna ýol açdy.

Ölümi
Emeli radioaktiwligiň tapylmagyndan birnäçe aý soň, 1934-nji ýylda Mariýa Kýuri radiasiýa sebäpli döreýän leýkozdan öldi.

Halasanyz👍Halamasanyz👎