OSWENSIM OWAZLARY

▶ SYÝAHATÇYÑ MONOLOGY

Seýil edip giñ jahanyñ ýüzüni,
Müñläp-müñläp harabany gördüm men.
Şol harabañ keseklerniñ hersinde
Dyñzap duran gara dony gördüm men.

Gördüm lýudwikleriñ atan toplaryn,
Gördüm ryçardlaryñ ýakan toplaryn,
Çañyn syryp kakyp gördüm çalaja
Rimli rysarlaryñ söweş depregin.

Gördüm Napolýonyñ täji-tuguny,
Içdim Çud kölüniñ ajy suwuny,
Çüýräp giden pilçelere syn edip,
Tanadym seljuklañ aýsuluwyny.

Sökdüm Isgenderiñ söken çöllerin,
Müñläp leşgerleriñ çeken çöllerin,
Gezdim Çingizhanyñ gezen ýerlerin,
Gylyçly-naýzaly öten şol zaman
Basyrypdyr mazar bilen meñ Ýerim!

Ýuwupdyr gan bilen her bir gatyny,
Gan bilen ýugrupdyr her bir düwürin,
Togalak şar seýil edip älemde,
Ýatladypdyr adamzadyñ guburyn.

Hun hudaýy ýörüdipdir hökümin,
Aryklar damar deý öwsüpdir elwan.
Göwnüme bolmasa, ýeriñ düýbünde
Çaýkanýar henizem deñiz dek şol gan.

Adamlar gezip ýör ganyñ üstünde,
Şäherler gurup ýör ganyñ üstünde,
Tikip ýör, egrip ýör ganyñ üstünde,
Söýüp ýör, dogrup ýör ganyñ üstünde.

Iýip ýör, içip ýör ganyñ üstünde,
Ýüzüp ýör, uçup ýör ganyñ üstünde,
Aşakda çyrpynýan şol gyzyl deñiz
Gün ýaşsa, eşdilýär Şaryñ üstünde...

Gijelerde owaz edýän şol deñiz,
Ýatyranok müñläp-müñläp adamy.
Ýokarsyndan ejap edýän şol deñiz
Bir sowalmy?
Ýa gazapmy?
Nalamy?

Şol deñiziñ kartalarda ady ýok,
Ol deñiziñ gämiisi ýok, saly ýok,
Ýöne weli seýil etseñ jahana,
Şol deñizden sowa geçýän ýoly ýok!

Seýil edip okeany-derýany,
Nirä ýüzsem şol tolkuna girdim men.
Ol deñiziñ kenarynda oturyp,
Hem asyrlañ beýikligin gördüm men,
Hem asyrlañ nadanlygyn gördüm men.

Hem asyrlañ nadanlygyn gördüm men,
Gylyç salşyp ýadanlygyn gördüm men.
Ýigriminji ýüzýyllygyñ bir güni
Eý, OS-WEN-SIM!
Señ gapyñda aýak çekip durdum men...

Annaberdi Agabayew

OSWENSIM OWAZLARY

▶ SAÇLAR GÜRLEÝÄR

Oswensim boşadylanda onuñ skladlarynda 7 müñ kilogram adam saçy tapyldy. Müñläp kilo saçlardan Bawariýanyñ "Aleks sink" firmasynda mata dokalypdyr. (Kazimir Smolen, "Oswensim, 1940-1945").

♣ M e l e j e s a ç :

Ejem meni akja gulply legende
Pöwhüldedip her gün suwa düşiýrdi.
Köçä çyksak, göz deger diýip gabanyp,
Ýaglyk ýapyp al-arwahdan ýaşyýrdy.

Uzak gije gujagynda ýatyryp,
Sypalardy, 
tow bererdi, 
oýnardy.
Ertir turul mekdebime gidemde,
Darap-darap atyr sepip goýbärdi.

Güneş gülüo nur saçardy üstüme,
Baharda öperdi näzijek ýeller.
Gök gümmürdäp, geleninde öýlänçi,
Böküp-böküp edinerdim heziller!

Kakañky deý buýram-buýram bolupjyk -
Ejem - saçyñ ynha öser - diýerdi.
Onsoñ, balam, şäherdäki bar gyzlar
Ah çekişip, sen diýp gezer -diýerdi...
Ýadymda-la, ýadymda sen, ejejan...

♣ H u m a ý s a ç :

Deñze girip tolkun içre ýaýylsam,
Ýoldan geçen durup-durup garardy.
Suwdan çyksam, aýal bary üýşüşip,
- Özüñkimi şu saç? - diýip sorardy.

Bälçireşip obamyzyñ oglany,
Maña mydam "altyn guýruk" diýerdi.
Uzak gije garda garmon çalyşyp,
Jahyl bary gapymyzda buýardy.

Joralarym ýigitleri gabanyp,
Dökerdiler ýürejigniñ syryny:
Adam barnyñ başyn aýlap ýörme-de,
Saýla, a gyz, senem belli birini...

Kenardaky ýigitleriñ gerçegi
Eýesidi meniñ her bir tarymyñ.
Nowbaharda tokaýdaky gülleriñ
Şol ýygyp getirdi gylla ýaryny.

Örümlerme ýaşyl-gyzyl läleleñ
Dakardy şol oglan saýlap gowusyn.
Agşamara aý düşende tolkuna,
Eşiderdim onuñ ýyljak çawuşyn.

Şol dodaklar gyjygymy getiýrdi,
Galpyllardym şol lebleriñ howruna.
Gökde bolsa şamçyrag deý ýyldyzlar
Meñzeýärdi indi dogjak ogluma.

Dodaklar pyşyrdap çawuş çakardy:
Lagylym, göwherim, altynym meniñ,
Daglary ýararyn, ýykaryn ýeri,
El degse ýekeje taryña seniñ...

Ýadymda, söýgülim, hemmesi meniñ...

♣ A k s a ç :

Institutda studentlerim galdy meñ,
Kitaplarym hem depderim galdy meñ,
Işlenmedik formulalam galdy meñ,
Neresselem, görgülilem galdy meñ.

Käte-käte şeýle hyýal ederdim:
Bir jaýa ýygnasam ýeriñ ýaşlaryn.
Hem ele hek alyp şol juwanlara
Düşündirsem Eýnşteýniñ işlerin.

Düşündirsem şol adamyñ işlerin.
Saçym döksem şol sapagyñ şanyna,
Şujagazy: E - MC2 !
Guýup bilsem şol ýigitleñ añyna.

Guýup bilsem adamlaryñ añyna,
Ömrüm bersem bir sapagyñ şanyna!..

Institutda studentlem galdy meñ,
Kitaplarym hem depderim galdy meñ,
Çözülmedik formulalam galdy meñ,
Neresselem, görgülilem galdy meñ...

♣ M e l e j e, h u m a ý, a k s a ç l a r :

Ah, ine, indi
ýatyrys çüýräp,
Aýdyñ siz, arz edip baraly niräk?!

Annaberdi Agabayew

OSWENSIM OWAZLARY

▶ PEÇ ÝAKÝANLAÑ AÝDYMY

- Haýl Gitler!
- Haýl!
Biz - Ezraýyl!

Ýetmiş ýaşan babany ýakdyk,
Düýn dogan çagany ýakdyk,
Men diýen ärleri ýakdyk,
Ol näzenin hüýrleri ýakdyk,
Seni ýakmak nämemiş?!

O dünýäni görmedige,
O dünýäni görkezeris,
Ot diýlýäni görmedige
Ot diýlýäni görkezeris,

Stanokda ýatyrypjyk,
Geýimlerin sypyrypjyk,
Hol görünýän gyzyl hine,
Kä arkan, kä ýüzinligne
Ýatyrypjyk, gapgararys.
Çapak çarpyp, şat bolarys!
Çapak çarpyp, şat bolarys!
- Haýl Gitler!
- Haýl!
Biz - Ezraýyl!

Süñkler ýansyn gütürdeşip,
Sazak kimin şatyrdaşyp,
Ine, biraz garbanar-da,
Birki bulgur goýberer-de,
Bäş-alty döw kart oýnaşyp,
Kemerimiz berk guşaşyp,
Başlarys biz işimize.

Goý, tüssämiz gögi tutsun,
Ýeri tutsun,
Dagy tutsun!
Generalmyz hoşal bolup,
Biziñ ýakan pejimizden,
Ýene birjw haçjagazy
Daksyn biziñ döşümize!

Gündogara, Günbatara,
Okdurylsyn tanklarymyz,
Gan çaýkansyn ýer ýüzüne
Biziñ şanly polklarymyz,
Şol ýeñişe sowgat bolsun
Şu gün ýakjak süñklerimiz!
- Haýl Gitler!
- Haýl!
Biz - Ezraýyl!

Hawa, biraz garbanypjyk,
Başlamyzda öjümize,
Petde-petde maslyklary
Depişdirip pejimize,
Dykarys-da,
Hol kitapdan
Öçüreris nomurlary,
Sowurarys onsoñ ýele
Küldür gara kömürleri.
- Haýl Gitler!
- Haýl!
Biz - Ezraýyl!

Londonly şofýory ýakdyk,
Krakowly montýory ýakdyk,
Afinaly jahyly ýakdyk,
Aşgabatly şahyry ýakdyk,
Puşkini, Tagory ýakdyk,
Müñläp gelen wagony ýakdyk,
Seni ýakmak nämemiş?!

■ DAR AGAJYŇ AŞAGYNDA OÝLANMAK

Oswensimde baş galdyrjak bolanlar gezme dar agajynda asylardy. Ol köplenç kuhniýanyň öňünde durardy. (Kazimir Smolen. Oswensim, 1940-1945).

Hoş adamlar.
Razy boluň.
Sag boluň.
Ynha, meňem geldi soňky
Pursadym…

Ah, oglanjyk!
Nirededir yglap ýören oglanjyk,
Bir dilegim
Sen ulalyp şu zatlaryň barysyn
Göz öňüne bir getirip görsediň!

Hanha, bulutlaryň çeti gyzaryp,
Äpet güneş dogjak-dogjak bolup dur.
Men saňa galdyrýan şony, oglanjyk,
Sen säher şol güni ýüze sylyp tur.

Bulutlaň astynda şol güne tarap
Geçip barýar setir-setir durnalar.
Men saňa iberýän şony, oglanjyk,
Dirilere gymmat sowgatdyr şolar!

Durnalaryň aşagynda gök meýdan…
Yrgyllaşýar gülälekleň pyntygy…
Men saňa iberýän şony, oglanjyk,
Bilsin diýip bu ölýänleň kimdigin.

Howwa jijim, ondan bärsem demir sim,
Simiň öňem hatar-hatar bendiler.
Gundag bilen, niller bilen itekläp,
Olaň baryn ýaňy sürüp geldiler.

Olar maňa seredişip dur ine,
Sömmeldişip uzyn-uzyn süňklerin.
Gözlerine ýazylypdur ykbaly
Fransuzyň, polýagyn hem türkmeniň.

Töwerekde bolsa sary pagonlar,
Saýgylaýar başyn aşak salany.
Howwa jijim, bular ölşün görmeli 
Oswensimde göreş üçin galanyň.

Görmeli-de şondan sapak almaly,
Oswensimde goýun ýalak bolmaly.

…Oýunbazlyk, bu tomaşa ne derkar?!
Men eşidýän bu gerçekleň gursagyn!

Ah, oglanjyk!
Nirededir ylgap barýan oglanjyk,
Sen ulalyp şu minudy bir ýola
Göz öňüne getirip bir görsediň!

Sen ulalyp, şuňa düşnüp bilsediň,
Haklasadyň şu durnalaň sargydyn…
Ýer ýüzünde birje faşist galaýsa,
Ah, oglanjyk, ahmal bolma, yrgadyr!

Aňsat däldir Ýeri gorap saklamak,
Aňsat däldir sargydymyz haklamak!
Berk bolgun.
Mert bolgun.
Ýaşagyn
oglan!
Iňkisli ölmesin
senden öň doglan.

Sary baýyrlarda, ýaşyl gyrlarda
Biz ýigit çykmankak ölýäs seň üçin.
Sen ýigit çykarsyň… gojalarsyň sen…
Saňa gözüm gidýär… Ýaşa şoň üçin!

Çäge bilen, batga bilen basyrnyp
Biz bu gün gidýäris müdümi Uka.
Ýöne jigim, wehimi ýok, ölmegiň
Göz öňümde uzaklarda sen durkaň.

Ýok, ömrümden ahmyrym ýok şoň üçin,
Umytlarym paýrap galjak tohumdyr!
Seniň nirededir barlygyň üçin
Bu gün biziň ölmegimiz möhümdir…

Hawa, jigim, edil häzir ikimiz
Oturan bolsadyk gök çaý başynda,
Seni kepderi dek oturdyp dyzda,
Gür biýrdim entegem köp zat hakynda.

Gür biýrdim dyrnaklaň çekilşi hakda,
Gür biýrdim iňňeleň sokulşy hakda,
Gür biýrdim, oglanjyk, seniň boýdaşlaň
Ajyndan çişişip ýykylşy hakda.

Zeýli zyndanlardan gür biýrdim saňa,
Gamly daňdanlardan gür biýrdim saňa!

Sebäbi bilýärin parahatlyk bor.
Toý bolar. Burk urar çemenleň ysy.
Bilýärin. Aç-açan görýärin şony.
Ýöne soňra neneňsi bor şoň yzy?

Bu gün dünýä ajal saçýan gök niller
Şonda-da bir ýerde durarmy busup?
Ýa bir gün arkaýyn dem alyp zemin,
Taşlarmy şolary eredip-kesip?

Men senden soraýan şony, oglanjyk,
Toplar durjak bolsa toplara derek,
Taňklar durjak bolsa taňklara derek, − 
Men senden soroýan şuny oglanjyk, −
Onda meň ölmegim aýt, nämä gerek?

Sen maňa jogap ber gel-de şu ýere
Gelniň bilen 
Ençe ýyllar geçensoň,
Sen maňa jogap ber, näm bolar onsoň?
Bu gün dünýä ajal saçýan gök niller,
Şonda-da durarmy bir ýerde busup
Ýa bir gün arkaýyn gerinip zemin,
Taşlarmy şolary eredip-kesip?

Aňsat däldir ýeri abat saklamak,
Aňsat däldir wesýetleri haklamak.
Berk bolgun. Mert bolgun. Ýaşagyn, oglan!
Ýaşaman, göreşmän gubura girseň,
Tüýkrip geçmesin senden soň doglan!

…Howwa, jijim, halka gelýär sallanyp,−
Ynha-da, ol meni penjesne salýar.
Meň bolsa şu pursat şeýle bir zatlar
Kino lentasy dek göz öňüme gelýär:

Öňi apbasyly gumly gelinler…
Mäläp bökjekleşýär guzydyr-owlak…
Ah, oglan, ne gözel ýurtdyr o ýurtlar,
Sebäbi o ýurtlar… o ýurt-lar… oglan…

Annaberdi Agabayew