Fýodor Dostoýewskiý


Dogulan wagty we ýeri
Fýodor Mihaýlowiç Dostoýewskiý
Noýabr 11, 1821
Moskwa, Russiýa Imperiýasy.

Aradan çykan wagty we ýeri
Fewral 9, 1881 (59 ýaşyndady)
Sankt Peterburg, Russiýa Imperiýasy



Esasy eserleri:
Humarbaz
Jenaýat we jeza
Tentek
Arwahlar
Doganlar Karamazowlar
Zyndan hakda ýazgylar
Kemsidilenler we ýekirilenler
Garasöýmeziň ýazgylary
Ýetginjek

Ýanýoldaşlary:
Mariýa Dmitriýewna Isaýewa (1857–1864)
Anna Grigorýewna Snitkina (1867–1881)

Çagalary:
Sofiýa (1868), Lýubow (1869—1926), Fýodor (1871–1922), Alekseý (1875—1878)



Ol 1837-nji ýylda Imperator Nikolaýyň adyny göterýän inženerçilik orta hünärmenlik mekdebine okuwa girip, ony 1844-nji ýylda tamamlaýar. 1843-nji ýylda Fýodor meşhur fransuz ýazyjysy O.Balzagyň «Ýewgeniýa Grande» romanyny terjime edýär. 1845-nji ýylda bolsa özüniň ilkinji eserini - «Garyp biçäreler» romanyny ýazyp gutarýar. Roman eýýäm çap edilmänkä rus edebiýatynyň iň meşhur tankytçysy W.Belinskiýniň öwgüsine mynasyp bolýar, şahyr N.Nekrasow bolsa 1846-njy ýylda eseri özüniň redaktirleýän «Peterburg ýygyndysy» almanahynda çap etdirýär. 1849-njy ýylda, «Ak gijeler» powestiniň çap edilmeginden biraz wagt geçeninden soň Dostoýewskiý syýasy sebäpler boýunça tussag edilýär we Omska sürgüne ýollanylýar. 1854-nji ýylda ol azat edilýär we harby gulluga çagyrylýar. 1859-njy ýylda ýazyjy gulluk borjyndan boşadylýar, şol ýylyň özünde hem «Stepançikowo obasy we onuň ýaşaýjylary» powestini çap etdirýär. 1861-nji ýylda ýazyjy dogany Mihail bilen birlikde «Wremýa» žurnalyny, ol ýapylanyndan soň «Epoha» žurnalyny çykarýarlar. Bu žurnallarda ýazyjynyň «Kemsidilenler we ýekirilenler» (1861), «Zyndan hakda ýazgylar» (1860-62), «Tomusky täsirler hakda gyşky bellikler» (1863), «Garasöýmeziň ýazgylary» (1864) ýaly meşhur eserleri çap edilýär. Emma 1865-nji ýylda «Epoha» ýapylýar. Ýazyjy agyr ýagdaýa düşýär, howlukmaçlyk bilen iň belli eserleriniň birini - «Jenaýat hem jeza» (1866) romanyny döredýär, «Humarbaz» (1866) romanyny bolsa 21 günde ýazyp ýetişmeli bolýar. Bu eserleri okyjylar örän gyzgyn garşylapdyrlar. Alan gazanjyna ýazyjy aýaly bilen Ýewropa syýahat edýär. Ol ýerden özüniň «Tentek» (1867) atly ajaýyp romanyny tamamlap getirýär.

Ömrüniň soňky sekiz ýylyny ýazyjy Staraýa Russa şäherinde ýaşaýar. Bu ýerde ol birnäçe ajaýyp eserleri döredýär. Olardan «Melgunlar» (1872), «Ýetginjek» (1875), «Doganlar Karamazowlar» (1880) romanlaryny, birnäçe powestdir hekaýalary we «Ýazyjynyň gündeligi» atly essedir hekaýalar ýygyndysyny agzaman geçip bolmaz.

Fýodor Dostoýewskiý 1881-nji ýylda aradan çykýar.