𝐑𝐨𝐯𝐚☘︎
10.01.2022 23:50
Mekdepde size öwredýän taryhy faktlary gyzykly, şübhesiz, ýöne bu zatlary her kim bilýär.
Taryhy hakykatdanam gyzykly edýän köp adam bilmeýän faktlar!
Mysal üçin, taryhyň iň uzyn ýylynyň 400 günden gowrakdygyny bilýärdiňizmi ?! Gitleriň häzirem sürýän ulagymyzy dizaýn etmegine kömek edendigini bilýärdiňizmi?
Dogrusy, bu ýerde size mekdepde öwredilmeýän taryhy faktlar barada öwretmek isleýäris!
Köpüsini eşitmedigiňiz, 30 taryhy faktyň bu ägirt uly jemlenişi bilen gyzyklanmaga we haýran galmaga taýyn boluň!
1. Awgust Sezar taryhda ýaşap geçen iň baý adamdy.
Julius Sezaryň ýegeni we mirasdüşeri, Rim imperatory Awgustyň inflýasiýa hasaplanylanda takmynan 46 trillion dollar töweregi baýlygy bardy.
2. Aleksandr Makedonskiý diri jaýlandy ... tötänleýin.
32 ýaşynda aradan çykanda, Aleksandr Makedonskiý dünýäde gören iň uly gury ýer imperiýasyny basyp alypdyr we döredipdir. Balkanlardan Pakistana çenli uzalyp gidýärdi.
Miladydan öňki 323-nji ýylda Aleksandr keselledi we 12 günläp dowam eden agyrydan soň aradan çykan ýalydy.
Şeýle-de bolsa, onuň jesedi alty günüň dowamynda çüýremek ýa-da çüýremek alamatlaryny görkezmedi.
Häzirki zaman alymlary Aleksandryň Guillain-Barre sindromynyň newrologiki näsazlygyndan ejir çekendigine ynanýarlar.
Olar "ölende" hakykatdanam ysmazdygyna we akyl taýdan düşünýändigine ynanýarlar. Esasan, ony elhenç ýagdaýda diri jaýladylar!
3. Gadymy Olimpiýa oýunlarynda türgenler ýalaňaç çykyş etdiler.
Türgenler muny hudaýlara öýkünmek üçin etdi, ýöne sportuň her synanyşygyndan soň derlemekden derilerdäki toksinleri aňsatlyk bilen arassalamaga kömek etdi.
Aslynda, “gimnastika” sözi gadymy grek sözlerinden “gumnasia” (“sport türgenleşigi, maşk”) we “gumnós” (“ýalaňaç”) sözlerinden gelip çykýar. Bu “ýalaňaç türgenleşmek” diýip terjime edilýär.
4. Julius Sezar 23 gezek pyçaklandy.
Julius Sezar, rimliler bilen baglanyşykly iň nyşanly at bolsa gerek. Edil şonuň ýaly-da, onuň öldürilmegi we ölümi hem meşhur.
Rim respublikasynyň döwlet agdarylyşygy we özüni Durmuş üçin diktator diýip yglan etmegi, radikal syýasy garaýyşlary sebäpli iň gowy dosty Brutusyň ýolbaşçylygyndaky Rim senatorlarynyň bir topary ony miladydan öňki 44-nji ýylyň 15-nji martynda öldürdi.
Janyna kast edilende Sezar azyndan 23 gezek pyçaklandy, ahyrsoňy ýaralaryna boýun egmedi.
Öňki iň gowy dosty Brutusa "senemmi Brutus?" Diýip, çylşyrymly sözler bilen aradan çykdy.
5. Kolosseý aslynda bütinleý mermer bilen örtüldi.
Şu günler “Kolosseý” -e baryp göreniňizde ýa-da göreniňizde, daşyň daş ýüzüniň bellikler bilen örtülendigini görersiňiz.
Munuň diňe ýaşy sebäpli materialyň zaýalanmagy diýip çaklasaňyz-da, aslynda aslynda mermer bilen örtülenligi sebäpli.
Belgi bellikleriniň sebäbi, Rim ýykylansoň, gotler tarapyndan şäher talanypdyr. Hawa, dogry!
Mermeriň hemmesini Kolosseýden alyp, ony (esasanam) ýalaňaç daş görnüşine çenli çykardylar.
Daşdaky deşikler, mermer bilen örtülen demir gysgyçlaryň we polýuslaryň ýyrtylan ýeridir.
Kolosus diýlip atlandyrylýan heýkeliň gapdalyndadygy üçin oňa Kolosseý diýilýärdi.
Ilkibaşda Flawian dinastiýasy döwründe gurlan Amfiteatr Flawium ýa-da Flawian Amfiteatr diýlip atlandyrylýar.
Rimiň ýaşaýjylary oňa “Kolosseo” dakdylar.
Munuň sebäbi imperator Neronyň “Neronyň kolosy” diýlip atlandyrylýan 164 metrlik heýkeliň gapdalynda gurlandygy bilen baglanyşyklydy.
6. Rasputin zäherlenip, atylmakdan aman galdy.
Grigori Rasputin rus mistiki we mukaddes adam hasaplanýar. Soňky rus patyşasy we çarina bilen dostlaşdy.
Wagtyň geçmegi bilen ol rus beglerine köp täsir edip, rus begleriniň köp agzasynyň göwnüne degmedi.
Bu, serhoşlygy we kezzaplygy bilen utgaşyp, birnäçe rus beginiň bu adamy öldürmek üçin dildüwşük guramagyna sebäp boldy. Ony öýleriniň birine çagyrdylar, sianid bilen örtülen tortlar we şeraplar berdiler, soň bolsa döşüne okladylar. Aljyraňňylyga düşen Rasputin üsgürip başlady we henizem diridigine düşündiler! Meseläni nädip düzediler? Asylly adamlar Rasputini ýene iki gezek atdylar - bir gezek kellesine. Ahyrynda onuň jesedini doňan Malaýa Newka derýasyna taşladylar.
7. Aýal Gladiatorlar bardy.
Aýal gladiator Gladiatrix ýa-da Gladiatrices (köplük) diýilýärdi. Erkek kärdeşlerinden has seýrekdi. “Gladiatrices” jenaýatçylary jezalandyrmak, biri-birine garşy göreşmek we Rimiň dürli söweş çukurlarynda haýwanlara garşy göreşmek ýaly bir maksat bilen hyzmat edipdir.
8. Wikingler Amerikany açan ilkinji adamlardy.
Kristofer Kolumbyň Amerikany “açmagyndan” ýarym müň ýyl öň, Grenlandiýaly Wikingiň başlygy Leif Eriksson miladydan öňki 1000-nji ýylda Nýufoundlend adasyna gondy. Leif Erikssonyň ýolbaşçylygyndaky wikingler Newfoundlendi ýerleşdirdi, şeýle hem Labrador şäherini Kanadanyň demirgazygynda tapdy we ýerleşdirdi.
9. Gadymy Aziýada piliň ölümi meşhur ölüm jezasydy.
Piller örän akylly we tälim bermek aňsat bolansoň, olary jezalandyryjy we gynamaçy hökmünde taýýarlamak aňsatdy. Olara süňkleri ýuwaş-ýuwaşdan döwmek, kellelerini döwmek, el-aýaklaryny burmak ýa-da düwürtiklerine ýerleşdirilen uly pyçaklary ulanyp adamlary jezalandyrmak öwredilip bilner. Aziýanyň käbir ýerlerinde bu ýerine ýetiriş usuly XIX asyryň ahyryna çenli meşhur bolupdyr.
10. 1386-njy ýylda Fransiýada doňuz öldürildi.
Orta asyrlarda raýat hukuklary barada jikme-jik maglumat ýokdy, netijede haýwan hukuklarynyň-da kän bir ähmiýeti ýokdy. Şeýle bir köp welin, hatda adam adalatyna-da tabyn boldular. Şeýle wakalaryň biri Fransiýanyň Falaise şäherinde bolup geçdi, şol ýerde doňuz çaganyň ýüzüne hüjüm edip, soňam ýaralaryndan ölüpdi. Doňuz tussag edildi, türmede saklandy we adam öldürmekde aýyplanyp, kazyýete iberildi, günäkär tapyldy we asylyp öldürildi!
11. Voyniç golýazmasy diýilýän gadymy tekst alymlary henizem geň galdyrýar.
Näbelli dilde el bilen ýazylan Voyniç golýazmasy takmynan 1404 - 1438-nji ýyllarda uglerod bilen ýazylýar. Sahypalaryň käbiri ýitýär, käbirleri bolsa bukulýan çykarylýan sahypalar, sahypalaryň köpüsinde suratlar bar. Kriptograflaryň we ussat kodlaýjylaryň ýüzlerçesi onuň manysyna ýa-da gelip çykyşyna düşünip bilmedik ýyllaryň dowamynda ony kesgitlemäge synanyşdy.
12. Kapitan Morgan hakyky ýigitdi.
Ol hem hakyky kapitan! Iň halanýan rum markasynyň ýüzi Karib deňzinde iňlisler bilen bir hatarda ispanlara garşy söweşen bir uelsli şahsyýetdi. Doly ady Sir Genri Morgan bolup, korol Çarlz II tarapyndan rysar bolupdyr. Kapitan Morgan 1688-nji ýylda Jamaamaýkada gaty baý adam hökmünde aradan çykdy.
13. Çingiz han ähli dinlere çydamlydy.
Şol döwürde dünýä gaty çydamsyz ýerdi. Serkerdeleri we imperatorlary basyp almak köplenç öz dinlerinden başga dinlere açyk däldi. Çingiz han dürli tarapdan bolsa-da, beýleki basybalyjylardan düýpgöter tapawutlydy. Olaryň biri, beýleki dinlerden filosofiki we ahlak sapaklaryny öwrenmek bilen gyzyklandy. Tengrist bolandygyna garamazdan, köplenç budda monahlary, musulmanlar, hristian missionerleri we Taoist monahlary bilen maslahatlaşýardy.
14. Tomas Edison patentlenen zatlaryň köpüsini oýlap tapmady.
Edisonyň dünýäde iň meşhur intellektual eýeçilik ogrylaryndan biridigini aýtmak adalatly. Patentini döwen 1093 zadyň içinde Nikola Tesla, Wilgelm Rontgen we Jozef Swan ýaly hakyky zehinlerden köpüsini ogurlady - soňkusy çyrany oýlap tapdy!
15. Albert Eýnşteýn Ysraýylyň prezidentligini ret etdi.
Eýnşteýn Ysraýylyň raýaty däldi. Şeýle-de bolsa, ol ýewreýdi. Germaniýada doglan fizike bu wezipe teklip edildi, ýöne 1952-nji ýylda ony ret edip: “Ysraýyl döwletimiziň teklibi meni diýseň tolgundyrdy we kabul edip bilmeýändigime birbada gynandym we utandym. Ömrümiň dowamynda obýektiw meseleler bilen meşgullandym, şonuň üçin adamlar bilen dogry işleşmek we resmi wezipeleri ýerine ýetirmek üçin tebigy ussatlygym we tejribäm ýok." diýdi
16. Graf Drakula hakyky adamdan ylham aldy.
1897-nji ýylda Bram Stoker özüniň ajaýyp elhenç klasasyny çykaranda, “ysmaz asyryň iň ganly romany” hökmünde garşylandy we bütin dünýäde tomaşaçylary gorkuzdy. Şeýle-de bolsa, “Count” ady taryhyň “Wlad the Impaler” -den başga hiç kime esaslanmady. Rumyniýanyň Transilwaniýa sebiti bolan Wallahiýanyň dolandyryjy monarhy hökmünde Wlad tiz wagtdan öz galasynyň daşynda we ähli ýerlerinde ekilen duşmanlarynyň jesetlerini öldürmek we asmak bilen özüni gorkuzdy. Wladyň Osman imperiýasynyň elinde öleninden soň, onuň nesilleriniň taryhy çylşyrymly, bu Bram Stokeriň graf Drakulanyň keşbini ylhamlandyrdy.
17. Pisanyň daýanýan diňi hiç wagt göni däldi.
Dört dereje arkaýynlygy bilen bütin dünýäde tanalýan bu erkin jaň diňi XII asyrda guruldy. Ikinji gatda gurluşyk başlanda, gurlan durnuksyz ýer sebäpli minara egilip başlady. Ondan soň, gurluşyk işleri dowam edensoň, arkaýynlyk artdy we diňiň özünden has özüne çekiji boldy!
18. 2-nji Jahan Urşy gutaraly bäri, ýarylmadyk bomba sebäpli 1000-den gowrak adam öldi.
Beýik Uruş döwründe Günbatar frontuň her inedördül metrine 200 funt sterling partlaýjy atyldy. Şeýle-de bolsa, bu gabyklaryň hemmesi ýarylmady. Uruş gutaraly bäri her ýyl “demir hasyly” diýilýär. Bu ýyllyk “hasyl” ýa-da ýarylmadyk WWI bombalarynyň tapylmagy. Şeýle hem granatlar, artilleriýa toplary we beýleki partlaýjy maddalar, esasan, Beýik Urşuň meýdançasy bolan ekin meýdanlarynda ýazky ekiş we güýz hasyly wagtynda ýüze çykýar. 1919-njy ýyldan bäri Fransiýada we Belgiýada ýüze çykan partlamalarda 1000-den gowrak parahat ilat we ýarag ýygnaýjy öldi.
19. Miladydan öňki 46-njy ýyl 445 gün bolup, adamzat taryhynyň iň uzyn ýylydyr.
“Annus confusis” ýa-da “bulaşyklyk ýyly” lakamy bilen bu ýyl Julius Sezar tarapyndan iki sany goşmaça böküş aýy goýuldy. Bu, täze döredilen Julian Kalendaryny möwsümleýin ýyl bilen deňeşdirmek üçin edildi. Bu senenama häzirki wagtda dünýäniň köp ýerinde ulanylýan üýtgeşiklikdir
20. 100 million ýyl ozal Sahara çölünde ylgaýan krokodiller ýaşaýardy.
Şol döwürde Sahara çöli durmuşdan doly we ýyrtyjylardan doly bir düzlükdi. 2009-njy ýylda gazylyp alnan awçylar krokodilleriň galyndylaryny tapdylar. Bu galyndylaryň bölekleýin tizlikde ýeriň üstünden böküp bilýän uly gury ýer aýaklary bardy. Eňeklerinde şowsuz dinozawrlary aňsatlyk bilen gysyp bilýärdiler!
21. Taryhdaky iň gysga söweş 38 minut dowam etdi.
Angliýa bilen Zanzibaryň arasynda söweş we Angliýa-Zanzibar söweşi diýlip atlandyrylýan bu söweş 1896-njy ýylyň 27-nji awgustynda bolup geçdi. Zanzibarda indiki Soltanyň asmana göterilmegi we Iňlisleriň ýeňiş gazanmagyna sebäp boldy.
22. XIX asyrdan ozal ölen esgerleriň dişlerinden diş protezleri edilipdi.
1815-nji ýylda stomatologiýa edil häzirki ýaly “çylşyrymly” däldi. Aslynda bu wagşylykdy! Waterloo söweşinden soň, on müňlerçe ölen esgerleriň dişlerini dişlemek üçin diş lukmanlary söweş meýdanyna ýygnandylar. Soňra bolsa peşgeşlerini diş ussahanalaryna alyp gitdiler, dişsiz baý adamlar üçin stomatologiýa ýasadylar.
23. ABŞ-nyň Ikinji jahan urşy goşuny taryhdaky iň uly goşun.
Uruş döwrüniň watançylygynyň ýokarlanmagy we bir bölegi harby gulluga çagyrylmagy sebäpli ABŞ-nyň goşuny 1945-nji ýylda söweşiň ahyryna çenli 12 000 000 esgerdi. 1943-nji ýyla çenli nemes goşuny 11 000 000 esgere ýetdi. Uruş gutaranda Sowet Soýuzynyň goşuny 11 million esgere ýetdi.
24. Londonyň Uly ýangynda diňe 6 adam öldi.
1666-njy ýyldaky uly ýangyn, çörek bişirijiniň peçine baryp, London şäheriniň üstünden uly ýitgi çekdi. Şeýle-de bolsa, 13,500-den gowrak jaýyň weýran bolmagyna we 80 000 adamyň öýsüz-öwzarsyz galmagyna garamazdan, diňe 6 sany Londonlynyň ölmegine sebäp boldy.
25. Jorj Waşingtonyň agaç dişleri ýokdy.
Jorj Waşingtonyň agaç dişleri bar diýilýär. Şeýle-de bolsa, bu hakykatdanam geýen protezleri ýaly ýalan. Jorjyň altyn, gurşun we pil süňkünden ýasalan ajaýyp dişleri, şeýle hem haýwan we adam dişleriniň garyndysydy!
26. Gadymy Rimde peşew agyz ýuwmak üçin ulanylýar.
Sebäbi peşewde ammiak örän ýokarydyr we ammiak bu planetada iň güýçli we aňsat tebigy arassalaýjylardan biridir!
27. Wiktoriýa döwründe murtly erkekler ýörite käseleri ulanýardylar.
Pragmatiki taýdan “murt käseleri” diýlip atlandyrylýan bu ýörite krujkalarda garawullar bardy, bu bolsa erkekleriň murtlarynyň gyzgyn çaýyna çümmeginiň öňüni alýardy!
28. Spartalylar şeýle bir baýdy welin, hiç kim işlemeli däldi.
Gadymy Sparta, nusgawy eýýamynda ummasyz baý ýurtdy. Esasan Helots atly goňşy ýaryşyň basyp alynmagy we agdyklyk etmegi sebäpli. Spartaly oglan kämillik ýaşyna ýetip, erkek bolansoň, Spartan döwleti oňa köpçülikleýin ekerançylyk ýerleri paýlady. Şeýle hem, ony işlemek üçin Helot gullarynyň bir bölegi bilen sylagladylar. Bu, esasan, her bir spartaly raýaty adaty ýokary gatlagyň baý agzasyna öwürdi. Şonuň üçin durmuş üçin işlemek hökman däldi. Şeýle-de bolsa, hususy eýeçilik bardy, bu möhüm, sebäbi…
29. Spartaly aýal-gyzlar Spartadaky ýerleriň we baýlygyň köp bölegine eýeçilik edýär.
Spartanyň miras kanuny gadymy grek mirasy kanunlary bilen deňeşdirilende däli öňe gidişlikdi. Spartaly bir adam ölenden soň, döwlet tarapyndan berlen ekerançylyk ýerleri ýene-de döwlete gaýdyp geldi. Şeýle-de bolsa, onuň şahsy ýerleri aýalyna gidýärdi. Spartada köp ärleri militaristik medeniýeti sebäpli ýaşlykda ölüpdirler we dul galanlarynda köplenç ölmezinden ozal mirasyny ösdürerler. Ölenden soň olaryň ýerleri erkeklere we aýal çagalara deň derejede geçerdi. Şeýlelik bilen, baý adam bilen durmuş guran ýaş aýal, baýlygyna miras galar. Soňra ejeleriniň baýlygyna miras galyp, özlerini aşa ulaldyp, aşa ultra baý bolýar. Soňra bolsa muny çagalaryna we däli gar topuna miras effektini döretmäge geçirerdiler.
30. Oksford uniwersiteti Aztek imperiýasyndan has köne.
Oksford uniwersiteti 1096-njy ýylda talyplara ilkinji gezek gapylaryny açdy. 1249-njy ýyla çenli talyp ýaşaýyş jaýy we belli bir okuw meýilnamasy bolan doly hukukly uniwersitet boldy. Deňeşdirmek üçin, Aztek imperiýasynyň 1325-nji ýylda bolup geçen Meka tarapyndan Texkoko kölünde Tenoktitan şäheriniň döremeginden öň dörändigi aýdylýar.
(Sizem teswirlerde taryha degişli bilýäniňiz gyzykly we täsin faktlary paýlaşyp bilersiňiz. Bu makalany çeşmäni görkezmän paýlaşmak gadagan!)
