Esasy Okaň,dynç alyň!

Dün­ýä­niň ses­siz otag­la­ry
2021-10-1415
Asu­da gur­şaw hernä­çe go­wy bol­sa-da, äh­li zat­da bol­şy ýa­ly, aşa ses­siz­lik hem zy­ýan­ly­dyr. Ses fi­zi­ki ha­dy­sa bo­lup, tol­kun­lar gör­nü­şin­de me­ha­ni­ki yr­gyl­dy­la­ryň ga­ty, su­wuk ýa-da gaz­ly gur­şaw­da ýaý­ra­ma­gy­dyr. Is­len­dik tol­kun ýa­ly ses hem amp­li­tu­da we ýy­gy­lyk bi­len hä­si­ýet­len­di­ril­ýär. Adam 16-20 Hz-den 15-20 kHz ýy­gy­lyk ara­ly­gyn­da ses­le­ri eşi­dip bil­ýär. Se­siň güý­ji onuň ba­sy­şy­na, ýy­gy­ly­gy­na we yr­gyl­dy ter­ti­bin­dä­ki çyl­şy­rym­ly gör­nü­şi­ne bag­ly­dyr. Ses tol­kun­la­ry yr­gyl­da­ma pro­se­si­niň my­sa­ly­dyr. Is­len­dik yr­gyl­da­ma ul­ga­myň de­ňag­ram­ly­lyk ýag­da­ýy­nyň bo­zul­ma­gy bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr we hä­si­ýet­le­ri­niň de­ňag­ram­ly­lyk ba­ha­la­ryn­dan gy­şar­nyk­syz asyl ba­ha­sy­na gaý­dyp gel­me­gi bi­len aň­la­dyl­ýar. Ses­ler de­si­bel öl­çeg bir­li­gi bi­len ha­sap­lan­ýar. Il­ki de­si­be­liň nä­me­di­gi bi­len ta­nyş bo­la­lyň! De­si­be­le gys­ga­ça se­siň ba­dy­ny öl­çe­ýän bir­lik di­ýil­ýär. Onuň çä­gi ýok. Şeý­le-de bol­sa, as­lyn­da ol se­si öl­çe­ýän bir­lik hök­mün­de ula­nyl­man, eý­sem, ses in­ten­siw­li­gi­ni de­ňeş­dir­mek­de ula­nyl­ýan de­ňeş­dir­me öl­çeg bir­li­gi­dir.
Ses ada­myň gün­de­lik dur­mu­şyn­da mö­hüm orun eýe­le­ýär. Gal­ma­gal­dan ýa­dan adam­lar asu­da te­bi­gat­da dynç al­ma­gy küý­se­ýär­ler. Ki­no­teatr­la­ra, teatr­la­ra, köp­çü­lik­le­ýin çä­re­le­riň ge­çi­ril­ýän zal­la­ry­na ba­ra­nyňyz­da, onuň iki ta­ra­pyn­da­ky di­wa­ryň ýum­şak ma­te­ri­al bi­len ör­tü­len­di­gi­ni gö­ren­si­ňiz. Bu zal­la­ryň otur­gyç­lary hem ýum­şak bol­ýar. Şeý­le zal­la­ryň aý­ra­tyn iç­ki be­ze­gi se­siň ýaň­lan­maz­ly­gy we za­lyň äh­li ýe­ri­ne deň ýet­me­gi üçin­dir. Ses ýaz­gy­la­ry­ edil­ýän stu­di­ýa­lar­da daş­ky gurşawdan ga­raş­syz aý­ra­tyn gur­luş bol­ýar. Şeý­le stu­di­ýa­la­ryň di­wa­ry her­nä­çe ses ge­çir­me­ýän hem bol­sa, olar daş­ky gurşawdan düýp­gö­ter ga­raş­syz däl. Dün­ýä­niň kä­bir ýer­le­rin­de dür­li mak­sat­lar bi­len döredilen hiç hi­li ses ge­çir­me­ýän üm­süm otag­lar hem bar. Dün­ýä­niň iň üm­süm ota­gy ABŞ-nyň Min­nea­po­lis şta­tyn­da­ky Or­fild la­bo­ra­to­ri­ýa­syn­da gur­lup­dyr. Bu ýer eşi­diş en­jam­la­ry­ny bar­la­mak üçin dö­re­di­lip­dir. Se­siň 99,99%-ini siň­dir­ýän bu otag «Ýer ýü­zün­dä­ki iň asu­da ýer» hök­mün­de Gin­ne­siň re­kord­lar ki­ta­by­na gi­ri­zil­di. Ota­gyň ses in­ten­siw­li­gi -9,4 de­si­bel. Ada­ty şert­ler­de is­len­dik wagt, hat­da «üm­süm» di­ýil­ýän ýer­ler­de or­ta­ça 30-60 de­si­bel ses bol­ýar. Ada­myň gu­la­gy­nyň eşi­dip bil­jek iň pes ses in­ten­siw­li­gi 0 de­si­bel­dir. Diý­mek, -9 de­si­bel ada­myň eşi­dip bil­jek de­re­je­sin­dä­ki se­siň ýok ýe­ri­dir. Bu otag­da hiç bir ses ýaň­la­nyp ýa-da ses tol­kun­lar ar­ka­ly ýaý­rap bil­me­ýär. Ses go­raý­jy di­war­la­ra der­rew «siň­ýär». Otag­da­ky üm­süm­lik 1 metr ga­lyň­lyk­da­ky aý­na çyk­gyt­lar, iki gat­ly po­lat di­war we 35 san­ti­metr ga­lyň­lyk­da­ky be­ton ör­tük bi­len üp­jün edil­ýär. Ota­gyň üm­süm­li­gi bi­len hat­da ada­myň ýü­rek ur­gu­sy­nyň se­si­ni, süňk­le­riň we bo­gun­la­ryň sä­hel­çe şy­tyr­da­my­sy­ny hem aň­sat eşi­dip bol­ýar. Şeý­le bo­lan­soň bu ýer­de ada­myň uzak wagt ga­la­sy gel­me­ýär. Ha­ky­ky «iç­ki se­si­ni» eşi­den adam bi­ra­hat bo­lup baş­la­ýar.