49 ýyl mundan ozal göz öňünde tutulan 'Sosial çöküş' döwri yglan edildi

 1972-nji ýylda MIT-iň alymlary dünýäde siwilizasiýanyň haçan ýykyljakdygy barada betbagtçylyk senarilerini döretdiler.  49 ýyl töweregi wagt geçensoň, bu senariýalar gözden geçirildi we häzirki başdan geçirýänlerimiziň betbagtçylyk senarisine laýyk gelýändigi ýüze çykdy.

 1972-nji ýylda ABŞ-nyň Massaçusets Tehnologiýa Institutynyň (MIT) alymlary siwilizasiýanyň nädip we haçan ýykyljakdygyny çaklamak üçin gözleg işlerine başladylar.  Gözlegleriň çäginde ünsi çeken iň uly faktor, adamlaryň daşky gurşawa we sosial zyýany göz öňünde tutmazdan ykdysady ösüşde nädip durnuklydygy boldy.

 Bu gözleg, Gollandiýada ýerleşýän bir maslahat kompaniýasy tarapyndan birnäçe ýyldan soň täzeden gözden geçirildi we kompaniýanyň Durnuklylyk we dinamiki ulgamlaryň derňewi lideri Gaýa Herrington MIT-iň gözlegleriniň dogrulygyny barlamak kararyna geldi.  Gözlegdäki maglumatlar bilen simulýasiýa döreden Herrington, häzirki wagtda dünýäde ýaşaýan zatlarymyzyň MIT tarapyndan ýazylan betbagtçylyk ssenarisine laýyk gelýändigini mälim etdi.

 Bu dowam etse, 2040-njy ýyla çenli sosial çökgünlige garaşylýar.

 Herrington tarapyndan döredilen simulýasiýada dünýä ilaty, hasyllylyk derejesi, senagat önümçiligi, täzelenip bolmaýan çeşmeler we ekologiki aýak yzy ýaly 10 esasy üýtgeýji gözden geçirildi.  Dünýä tarapyndan alnan maglumatlar bu esasy üýtgeýjiler bilen deňeşdirilende, MIT tarapyndan BAU2 we CT atly iki ssenariýa meňzeýär diýen netijä gelindi.
 Gözlegleriň çäginde iň täsir galdyryjy jikme-jiklikleriň biri, dünýä bu ssenariýa boýunça öňe gitmegi dowam etdirse, 2040-njy ýyla çenli uly çökgünlige sezewar bolar.  Jemgyýetiň çökmegi diýlip atlandyrylýan bu weýrançylyk, dünýädäki adamlaryň durmuş derejesini peselder we azyk we senagat önümçiliginde uly çökgünlik bolar.

 Ykdysady taýdan üznüksiz ösmek mümkin däl "

 Habarlarymyzyň başynda belläp geçişimiz ýaly, MIT-iň göz öňünde tutýan iň möhüm zady, adamlar ykdysady taýdan ösjek bolanda daşky gurşaw we sosial faktorlara üns bermediler.  Alymlar bu elementleri äsgermezlik etmek betbagtçylyga sebäp boljakdygyny aýdyp, üznüksiz ösüşiň mümkin däldigini, görlüp-eşidilmedik tehnologiki ösüşiň bardygyna garamazdan gözegçiliksiz ösüşiň abadançylygyň, senagat önümçiliginiň we oba hojalygynyň derejesine gönüden-göni täsir etjekdigini aýdýarlar.  Herrington MIT-iň senarilerini täzeden gözden geçirip, bu ýaramaz täsirini diňe tehnologiki ösüşlere we jemgyýetçilik hyzmatlaryna maýa goýmak arkaly azaldyp bolar diýip pikir edýär.

 MIT-iň maglumatlaryna görä, siwilizasiýanyň çöken senesi 2020-nji ýyl

 1972-nji ýylda MIT-iň kompýuter programmasy “World 1” -iň kömegi bilen döredilen simulýasiýa, 2060-njy ýyla çenli dünýäde bolup geçýän zatlary simulirlemek üçin döredildi.  Şol döwürde gözleg geçiren Jerri Foster, alnan maglumatlar bilen durmuş derejesiniň 1940-njy ýyldan 2020-nji ýyla çenli ýokarlanjakdygyny, ýöne bu durmuş derejesiniň 2020-nji ýylda boljak bir waka bilen çöküp başlajakdygyny aýtdy.

 Şol ýyllara gatnaşan radio programmasynda Foster adamlara çuňňur täsir etjek we 2020-nji ýylda ilatyň azalmagyna sebäp boljak wakany çaklaýandyklaryny we Ýerdäki ýaşaýşyň 2040-njy ýyldan 2050-nji ýyla çenli gutarjakdygyny aýtdy.