30.04.2021
Radio astronomiýasy arkaly sekiz täze millisekunt pulsary tapyldy
![]()
Astronomlar Günorta Afrikanyň MeerKAT radio teleskopyny synlamak üçin“globular toparlar”diýlip atlandyrylýan dykyz ýyldyz toparlarynyň içinde ýerleşýän 8 sany millisekunt pulsary tapdylar.
Millisekunt pulsarlary neýtron ýyldyzlarydyr,ylymda belli bolan iň ykjam ýyldyzlar bolup,okunyň sekuntda takmynan 700 öwrülişikde aýlanýar.Bu açyş,MeerKAT toplumynyň antennalaryny ulanyp öndürilen millisekunt pulsaryň ilkinji açyşy boldy we awtorlary TRAPUM we MeerTIME atly iki halkara hyzmatdaşlygyň agzalarydy.
Millisekunt pulsarlary esasan neýtronlardan ybarat gaty ykjam ýyldyzlar we verselemdäki iň dykyz jisimleriň hataryna girýär-olaryň massasy takmynan 24 kilometre çenli bir sferanyň içinde ýerleşýän ýüzlerçe müň Ýer massasyna ýetýär;sekuntda ýüzlerçe rewolýusiýa tertibi bilen aýlanýar.Bu obýektler maýak ýaly her rewolýusiýa wagtynda radio tolkunlarynyň akymyny çykarýar.Bu obýektleriň emele gelmegi,ýyldyzlaryň ýokary dykyzlygy şertlerinde,globus toparlarynyň merkezlerinde has ähtimal.
Italiýanyň Milli Astrofiziki Institutynyň postdok gözlegçisi,meşhur ýazyjy Alessandro Ridolfi:"MeerKAT massiw antenalaryny dokuz sany global ýyldyz toparyna gönükdirdik we olaryň altysynda täze pulsar tapdyk"-diýdi. Bu täze pulsarlaryň bäşisi,aýratyn gyzyklanma döredýän bu ikilikleriň biri bilen ýoldaş ýyldyzy aýlaýan ikilikdir.“Bu ulgamyň bölekleriniň orbitasynda ýokary üýtgeşiklik we ýoldaş ýyldyz gaty köp bolansoň,ulgamda“ hyzmatdaşlar alyş-çalşygy ”boldy diýip çaklamak bolar:ýakyn çaknyşykdan soň asyl ýoldaş ýyldyzy ulgamdan çykaryldy we täze ýyldyz ýerini aldy"- diýip, Ridolfi aýtdy.
Bu sekiz sany täze pulsar buz buzunyň uçy:açyşlaryna sebäp bolan gözegçilikler 64 sany MeerKAT antennasynyň diňe 40-syny ulandy, gözegçilikler diňe ýyldyzlaryň global toparlarynyň dar merkezi sebitlerinde geçirildi.Bu gözleg,TRAPUM hyzmatdaşlygynyň alymlaryna (MeERKAT bilen TRAnsients we PUlsars),eýýäm dowam edýän we toplumyň 64 sany antennasynyň hemmesiniň ýyldyzlaryň global toparlarynyň içindäki pulsarlary anyklamak üçin asmanda has jikme-jik gözleg geçirmäge kömek eder.Gatnaşýarlar (synlamalaryň duýgurlygyny ýokarlandyrýar) eseriň awtorlaryny düşündirdi.
